به گزارش روابط عمومي ميراث فرهنگي استان مازندران متأسفانه در زندگي شهري و ماشيني، بسياري از اين سنت‌هاي زيبا به بوته فراموشي سپرده شده اند و بسياري ديگر نيز كم رنگ تر شده اند و از آنجا كه اين رسوم با باورهاي اعتقادي وفرهنگي اميخته شده اند، اهميت فراواني نيز دارند.

آداب،‌ رسوم و عقايد مردم هر منطقه از كشور، ريشه در عقايد ديني و ملي آنها دارد كه بارزترين عنصر هويت بخشي مردمان يك ناحيه محسوب مي شود و بايد در حفظ و انتقال آن به آيندگان كوشا بود اما متاسفانه به آداب و رسوم، توجه چنداني نمي شود و غباري از فراموشي بر آنها نشسته است.

رحمت الله حسن پور، پيشكسوت فرهنگ و هنر استان مازندران دراين باره مي گويد: يكي از رسوم قديمي مازندراني ها در ماه مبارك رمضان به استقبال رفتن اين ماه مبارك و الهي است كه عمدتا سه روز آخر ماه شعبان را به استقبال ماه رمضان مي رفتند و اگر سه روز به علت گرما يا طولاني بودن روز، مقدور نمي شد؛ يك روز را به طور حتم به استقبال مي رفتند كه اين سنت حسنه همچنان ادامه دارد.

وي اظهار كرد: در قديم به علت عدم امكانات مانند برق، روشنايي، دستگاه هاي رسانه اي و خستگي مردم به خاطر كار در شاليزار و فعاليت هاي كشاورزي ممكن بود كه عده اي، سحر را خواب بمانند بنابراين بعضي از مومنين با گرفتن حلب خالي در يك دست و چوب در دست ديگر با چوب روي حلب مي كوبيدند و با فرياد 'سحر برخيز'، 'سحر برخيز كه صبح صادق آمد'، مردم را براي خوردن سحر و روزه گرفتن از خواب، بيدار مي كردند و اگر همسايه اي چراغ يا به گفته مازندراني ها، لمپ پا(چراغ گردسوز) يا فانوس همسايه را خاموش مي ديد بلافاصله بر در خانه مي كوبيدند و او را از سحر، آگاه مي كردند.

حسن پور تصريح كرد: در مناطق كوهستاني استان مازندران و در روستاهاي دوردست شهرستان سوادكوه و كوه هاي دو هزار شهرستان تنكابن و منطقه بندپي شهرستان بابل و به ويژه در چهاردادنگه و دودانگه و روستاهاي اتو، لاجيم، ولوپي، پيرنعيم، اميركلا، ولوكش، سي پي سوادكوه و روستاهاي ديگر، سنت حسنه سحرخواني همچنان ادامه دارد.

روزه‌سري هديه روزه داري

مسوول واحد مردم‌شناسي و ميراث معنوي اداره‌كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مازندران در اين‌باره مي‌گويد:

بسياري ازمردم مازندران براي برآورده شدن آرزوها و ارتباط معنوي با خداسه روز مانده به ماه مبارك رمضان را روزه مي‌گيرند. در مازندران افرادي كه حاجتي داشته باشند براي برآورده شدن آن نذر ختم انعام مي‌كنند و براي اين كار از كساني كه در قرائت قرآن تبحر دارند دعوت مي‌كنند و به هنگام خواندن قرآن مقداري نمك، چند قرص نان و چند ظرف آب در سيني بزرگي مي‌گذارند و در مجلس قرار مي‌دهند.

طوبي اوصانلو بيان مي‌كند:قديم در مازندران رسم بود افرادي كه فرزند پسر مي‌خواستند نذر مي‌كردند كه در طول ماه مبارك رمضان مردم را براي خوردن سحري بيدار كنند، به اين صورت كه يك پيت حلبي خالي به گردن خود مي‌آويختند و با چوب به آن ضربه مي‌زدند تا مردم براي سحري بيدار شوند كه البته اين رسم‌ها هم‌اكنون از بين رفته است.

وي افزود : نذر حلوا از ديگر نذورات مردم اين منطقه است كه در شب 15 ماه مبارك رمضان همزمان با ميلاد امام حسن مجتبي(ع) زنان به‌عنوان نذر ، قند، چاي، خرما و زغال به مسجد مي‌برند كه اين كار تا پايان ماه مبارك رمضان ادامه دارد.

اوصانلو اظهارداشت:كساني كه در مازندران براي نخستين بار به سن تكليف مي‌رسند و روزه مي‌گيرند تا زماني كه از جانب بزرگ‌ترها به‌عنوان روزه‌سري هديه‌اي نگيرند، افطار نمي‌كنند.معمولا اين هدايا شامل چادر نماز و طلاجات براي دختران، پول و انواع نقره‌جات قديمي براي پسران است. مازندراني‌ها بر اين اعتقادند كه سحر را نمي‌خوابند زيرا نماز نافله شب مي‌خوانند و به‌ويژه مناجات حضرت امير در مسجد امير را به نام مولا يا مولا زمزمه مي‌كنند.

طوبي اوصانلو بيان مي‌كند: مردم مازندران در اين ماه صله رحم را به‌جاي آورده و به فقرا، محرومان و آشنايان افطاري مي‌دهند.

وي با بيان اينكه مردم مازندران در شب‌هاي قدر و احيا كه شب نزول قرآن است در روضه‌خواني شهادت حضرت علي (ع) شركت كرده و به سوگواري مي‌پردازند، مي‌افزايد: زنان و مردان شب‌هاي قدر را احيا نگه مي‌دارند تا صبح بيدار مانده، دعا مي‌خوانند و قرآن بر سر مي‌گذارند.

مسوول واحد مردم‌شناسي و ميراث معنوي اداره‌كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مازندران يادآور مي‌شود: در روز عيد فطر پس از انجام نماز روز عيد فطر، مردم مبالغ فطريه خود را به افراد مستحق مي‌دهند و اگر كسي در خانه‌اي مهمان باشد، به لحاظ ديني فطريه آن به‌عهده صاحب‌خانه است كه معمولاً به تعداد نفرات مبلغي را در‌نظر مي‌گيرند.

غذا در رمضان مازندراني ها

شير آش ، راغون دشو ، شكر پلا، اوحلوا، آش ساك، كوكو، شامي سبزي، تخم مرغ و برنج و در قديم نيز قرقناق از غذاهاي محلي مازندران بود كه اعتقاد داشتند خوردن اين غذاها در طول روز مانع گرسنگي و ضعف مي‌شود.

مازندراني ها ترجيح مي دهند افطارشان را هر قدر هم كه ساده باشد، با خانواده و فاميل شريك شوند و بنابراين در خانواده هاي گسترده مازندراني، تقريبا هر شب مهماني افطار برپاست.

بوميان ساكن مازندران مي‌دانستند با درنظرگرفتن شرايط آب و هوايي و با توجه به كار سخت كشاورزي، دامداري و طولاني بودن روز در زمان روزه داري از كدام مواد طبيعي با چه تركيبي خوراك تهيه كنند تا تحمل اين ايام براي آنان آسان شود.

اوحلوا غذايي بسيار كامل است كه مخلوطي از آب، شكرقرمز و كمي شيره خرمالوي وحشي به دست مي آيد. اين غذا به خاطر داشتن مواد قندي طبيعي مي‌تواند براي افطار بسيار مناسب باشد.

بوميان ساكن مازندران مخلوطي از برنج را خيس كرده و آرد كمي درشت‌تر، تخم مرغ، ادويه، كنجد و شكر را به آن افزوده و مانند كتلت سرخ مي‌كنند. قماق غذايي بسيار مقوي است كه مناسب سفره افطار است.

بوميان مازندراني براي سحر تابستان‌هاي ماه مبارك رمضان نيز غذايي كامل و از نظر طبع غذايي سرد را در نظر مي‌گيرند. شكر پلا شامل مخلوطي از شكر قرمز و برنج است كه ميزبان روزه‌داران مي‌شود.

طرز پخت ترش او بسيار ساده و سبك است. آرد، برنج نيمه و آرد را قوام آورده و كمي ادويه و سير داغ با ترشي آلوچه جنگلي را به آن مي‌افزايند. اين غذا به عنوان آش در افطار تناول مي‌شود.

راغون دشو غذايي است كه براي كودكان بسيار مفيد است. البته كساني كه در طول روز دچار تشنگي بسيار زياد مي‌شوند، از همان شكرپلا براي سحر استفاده مي‌كنند. در اين غذا كره محلي را آب كرده و شيره خرمالو به آن اضافه مي‌كنند و به عنوان خورشت روي برنج ريخته و در زمان سحر ميل مي‌كنند.

شيرآش يا شيربرنج شامل مخلوطي از شير، برنج و كمي نمك است كه به عنوان افطار خورده مي‌شود. اين غذا به دليل تركيب شير،‌ برنج و شكر و سادگي در پخت معمولا در سفره‌هاي افطار به وفور ديده مي‌شود.

آش دوغ محلي مازندراني، جزو غذاهاي بسيار مفيد و كامل است كه در تابستان بر سفره افطار ديده مي‌شود. اين غذا از مخلوط دوغ، آب، برگ و ساقه‌ي چغندر سفيد، باقلا خشك يا تازه، گشنيز و نعناع و برنج نيم دانه تهيه شده و در پايان به آن پياز داغ، سير و نمك و فلفل اضافه مي كنند